Aranesp (Darbepoetin alfa)

داروی آرانسپ (داربپوئیتین آلفا) چیست؟

آرانسپ، با ماده مؤثره داربپوئیتین آلفا، دارویی است که برای درمان کم‌خونی (کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون) استفاده می‌شود. این دارو نسخه مصنوعی هورمون طبیعی به نام اریتروپوئیتین است که مغز استخوان را برای تولید گلبول‌های قرمز تحریک می‌کند. به دلیل ساختار کمی تغییر یافته، داربپوئیتین آلفا در بدن بیشتر از اریتروپوئیتین طبیعی یا سایر داروهای مشابه مانند اپوئیتین آلفا باقی می‌ماند و این امر باعث می‌شود که دوز کمتری مورد نیاز باشد.

این دارو در درجه اول برای دو نوع بیمار تجویز می‌شود:

• بزرگسالان و کودکانی که دچار نارسایی مزمن کلیوی (بیماری طولانی مدت کلیه) هستند

• بزرگسالانی که تحت شیمی‌درمانی برای برخی از سرطان‌های غیر میلوئیدی قرار دارند.

عوارض جانبی و فواید

فواید:

• درمان کم‌خونی: آرانسپ به طور مؤثر سطح هموگلوبین و تعداد گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد.

• کاهش نیاز به انتقال خون: با اصلاح کم‌خونی، می‌تواند به بیماران کمک کند تا از انتقال خون، که خطرات خاص خود را دارد، اجتناب کنند یا آن را کاهش دهند.

• دوز مناسب: به دلیل نیمه عمر طولانی، می‌توان آن را با دفعات کمتر (به عنوان مثال، یک بار در هفته، یک بار در هر دو هفته یا حتی یک بار در ماه) تجویز کرد که برای بیماران راحت‌تر است.

عوارض جانبی احتمالی: آرانسپ می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد و آگاهی از آنها بسیار مهم است. شایع‌ترین عوارض جانبی عبارتند از:

• فشار خون بالا (هیپرتانسیون)

• حساسیت بیش از حد (واکنش‌های آلرژیک)

• احتفاظ مایع (ادم)

• سردرد، درد بدن، سرفه، درد شکم یا درد در محل تزریق.

عوارض جانبی جدی‌تر نیز ممکن است رخ دهد، از جمله:

• حوادث جدی قلبی عروقی: حمله قلبی، سکته مغزی یا نارسایی قلبی. خطر این حوادث ممکن است در صورت افزایش بیش از حد یا خیلی سریع سطح هموگلوبین افزایش یابد.

• لخته شدن خون: لخته‌های خون ممکن است در پاها، ریه‌ها یا مغز تشکیل شوند. این یک خطر قابل توجه است و ممکن است به بیماران تحت عمل جراحی رقیق‌کننده خون تجویز شود تا این خطر کاهش یابد.

• رشد تومور و کاهش بقاء: در برخی از بیماران سرطانی، نشان داده شده است که آرانسپ ممکن است تومور را بدتر کند یا زمان بقاء را کوتاه‌تر کند. به همین دلیل، استفاده از آن در این بیماران با دقت بررسی و کنترل می‌شود.

• تشنج: به ویژه در چند ماه اول درمان.

• آپلازی خالص سلول‌های قرمز (PRCA): یک نوع بسیار نادر اما شدید کم‌خونی که در آن بدن علیه اریتروپوئیتین آنتی‌بادی تولید می‌کند و باعث از دست رفتن تولید گلبول‌های قرمز می‌شود.

مزایا و معایب

مزایا:

• درمان مؤثر برای کم‌خونی: به طور قابل اعتمادی تعداد گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد.

• کاهش دفعات دوز: نیمه عمر طولانی، تزریق راحت‌تر و با دفعات کمتر را نسبت به عوامل محرک اریتروپوئیتین قدیمی‌تر امکان‌پذیر می‌کند.

• پتانسیل جلوگیری از انتقال خون: می‌تواند نیاز به انتقال خون را که بدون خطر نیست، کاهش دهد.

معایب:

• خطرات قابل توجه و جدی: پتانسیل عوارض جانبی جدی مانند لخته شدن خون، حمله قلبی و سکته مغزی نگرانی اصلی است.

• خطر در بیماران سرطانی: می‌تواند تومورها را بدتر کند و در برخی از انواع سرطان، بقاء را کاهش دهد.

• نیاز به نظارت دقیق: باید به طور مرتب سطح هموگلوبین و فشار خون بیماران بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که درمان مؤثر و ایمن است.

• بهبودی در رفاه همه بیماران ندارد: در حالی که کم‌خونی را اصلاح می‌کند، نشان داده نشده است که در همه موارد کیفیت زندگی، خستگی یا رفاه عمومی را بهبود می‌بخشد.

دوز و فرکانس

دوز و فرکانس آرانسپ بسیار فردی است و توسط پزشک بر اساس وضعیت خاص بیمار، وزن بدن و پاسخ به درمان تعیین می‌شود. هدف استفاده از کمترین دوز ممکن برای حفظ سطح هموگلوبین است که نیاز به انتقال گلبول‌های قرمز را کاهش می‌دهد.

• برای بیماری مزمن کلیوی: دوز اولیه اغلب 0.45μg/kg از وزن بدن است که یک بار در هفته یا هر دو هفته یک بار داده می‌شود. برای بیمارانی که تحت دیالیز نیستند، ممکن است از دوز اولیه 0.75μg/kg هر دو هفته یک بار یا 1.5μg/kg یک بار در ماه استفاده شود.

• برای بیماران سرطانی: دوز اولیه معمول 2.25μg/kg یک بار در هفته یا 500μg یک بار در هر سه هفته است.

تنظیمات دوز بر اساس سطح هموگلوبین بیمار انجام می‌شود. اگر هموگلوبین خیلی سریع افزایش یابد (به عنوان مثال، بیش از 2g/dL در چهار هفته)، ممکن است دوز کاهش یابد. اگر خیلی کم باشد، ممکن است دوز افزایش یابد، اما نه بیشتر از یک بار در هر چهار هفته.

نیمه عمر و زمان تشخیص

• نیمه عمر: نیمه عمر نهایی داربپوئیتین آلفا به طور قابل توجهی بیشتر از اریتروپوئیتین طبیعی است. پس از تزریق زیر جلدی در بیماران سرطانی، میانگین نیمه عمر نهایی حدود 74 ساعت (حدود 3 روز) است، با دامنه 24 تا 144 ساعت.

• زمان تشخیص: در زمینه آزمایش‌های ضد دوپینگ، داربپوئیتین آلفا پنجره تشخیصی بسیار طولانی‌تری نسبت به سایر عوامل محرک اریتروپوئز دارد. پس از یک تزریق زیر جلدی، می‌توان آن را در ادرار تا یک هفته یا بیشتر تشخیص داد. نیمه عمر طولانی‌تر آن، در مقایسه با عوامل کوتاه‌تر، آن را برای "میکرودوزینگ" به منظور فرار از تشخیص نامناسب می‌کند.

اثرات استروژنی، پروژسترونی و پرولاکتین

داربپوئیتین آلفا یک عامل محرک اریتروپوئز (ESA) است. این دارو یک استروئید، پروژستین یا داروی مؤثر بر پرولاکتین نیست. بنابراین، اثرات زیر را ندارد:

• استروژنی/آنابولیک/آندروژنی: مستقیماً بر گیرنده‌های استروئیدی تأثیر نمی‌گذارد و خاصیت آنابولیک (ساخت عضله) یا آندروژنی (تقویت ویژگی‌های مردانه) ندارد. استفاده از آن در ورزش برای افزایش عملکرد از طریق افزایش ظرفیت حمل اکسیژن است، نه برای رشد عضلات.

• پروژسترونی: این دارو یک پروژستین نیست و بر روی گیرنده‌های پروژسترون عمل نمی‌کند.

• پرولاکتین: هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد داربپوئیتین آلفا مستقیماً پرولاکتین را تحریک می‌کند یا مانند آن عمل می‌کند. در حالی که برخی مطالعات در مورد سایر ESAها نشان داده‌اند که پتانسیل تأثیر بر سطوح پرولاکتین وجود دارد، این اثر شناخته شده یا اولیه داربپوئیتین آلفا نیست. عملکرد اصلی پرولاکتین مربوط به شیردهی و رشد بافت پستان است.